رنگ در طراحی لباس، چرخه رنگ، تنالیته و والر رنگ

امروزه، انسان در زندگی صنعتی و مدرن خود، نیاز به عامل زیبایی دارد. مهمترین عوامل ایجاد زیبایی، عنصر رنگ است که تنوع، لطافت و زیبایی کافی را به زندگی می‌بخشد. پژوهشگران، روانشناسان و هنرمندان بسیاری به مطالعه‌ی رنگ پرداخته اند تا کاربردهای مختلف آن را بررسی نمایند و از این پدیده عجیب و زیبا، در زمینه‌های مختلف هنر و علم به نحو احسن استفاده کنند. دنیای رنگها اسرار بسیاری در خود دارد. هر رنگی برای خود داستانی دارد؛ همراه با اتفاقاتی که میتواند بوجود آورد. رنگها در کنار هم و با ترکیبات مختلف داستانهای بیشتر و پیچیده‌تری برای گفتن دارند. هر چقدر ترکیب رنگها را بیشتر کنید معانی عمیق‌تری می‌یابید و هر چقدر رنگ، خالص شود مفاهیم آن نیز شفاف و ساده خواهد شد. دانش رنگ، جزو علومی است که پیشرفتهای بسیاری داشته و بر اساس نیازهای مختلف زندگی و احساسات آدمی توسعه پیدا کرده است.

شاید لباس، یکی از پرمصرفترین کالاها در جوامع امروزیست که به جز پوشش بدن، در جهت زیبایی نیز به کار برده میشود. یکی از مهمترین عوامل، رنگ در طراحی لباس می‌باشد. یک طراح لباس، برای کاربرد رنگ در طراحی خود می‌بایست نکات متفاوتی را در نظر بگیرد از جمله : خصوصیات روان شناختی، موقعیت جغرافیایی و اقلیمی، تاریخی و مذهبی و حتی شرایط اجتماعی – سیاسی رنگ. بعنوان یک طراح باید به اندازه کافی با رنگ و سیستمهای استاندارد آن آشنایی داشته باشید تا در صورت سفارش و درخواست مشتری، تصمیم گیری درستی برای طراحی محصول، فضا و جزییات آن انجام دهید. رنگ، دارای دو بخش تاثیر گذار است : نخست، بخش فیزیکی و مادی رنگ و دیگری، ابعاد سمبلیک و روان شناختی آن که هر دوی این ابعاد، لازم و ملزوم یکدیگرند و طراح لباس، برای رنگ بندی یک لباس از این خصوصیات بهره می‌جوید.

رنگ قابلیت های بسیاری دارد که این قابلیت ها به تناسب فرم و قالب و مجاورت رنگی پدیدار می شوند. گفتنی‌ست که رنگ دارای کیفیت ها و کمیت‌های نسبی است. در نتیجه، هیچ قانون رنگی مطلقی را نمی توان تعمیم داد؛ چرا که رنگ در همجواری ها و فضاهای مختلف تعمیرات عمده ای می یابد که البته این تنوع در خصوصیات رنگی را می توان یک نکته ی مثبت تلقی کرد و از این قابلیت ها در جهت طراحی بهتر و ایجاد یک اثر هنری ویژه، سود جست. انسان تمامی دانش و تجربه ی خود را در جهان هستی به کمک دو عنصر فرم و رنگ کسب می کند. رنگ کیفیتی است که به موجب آن اشیا نمودهای مختلفی را به چشم جلوه گر می سازند و بر حسب آنکه چه نوری منعکس می کنند، دیده می شوند.  در حیطه ی رنگ، محققان و رنگ شناسان بسیاری فعالیت کردند. از جمله، یوهانس ایتن، جوزف آلبرز، دکترماکس لوشر، لودویک وتیگنشتاین، مانسل، نیوتن و دیگران، نظرها و تجربیات متنوع و ارزشمندی را مطرح نموده اند. یوهانس ایتن، یکی از معروفترین محققان رنگ محسوب می شود که کتاب‌ها و مقالات بسیاری  در این زمینه ارائه داده است. او یکی از برجسته ترین مدرسان باهاووس آلمان بوده و کتابی به نام “هنر رنگ”را تألیف نموده است. باتوجه به تمامی این مطالب اما بیان این مطلب که سر آیزاک نیوتون (Sir Isaac Newton) در سال ۱۶۶۶ اولین نمودار رنگ دایره شکل را به وجود آورد خالی از لطف نیست. از آن زمان تا کنون، دانشمندان و هنرمندان به مطالعه و طراحی نمونه‌های متنوع و مختلف این مفهوم اولیه بوده‌اند. هنرمندان و رنگ شناسان و پژوهشگران زیادی به شیوه های مختلفی، رنگ‌ها را دسته بندی کرده اند. این پژوهشگران براساس همین چرخه رنگ نیوتن نمودارهایی از رنگ ارائه دادند که معروفترین آن ها چرخه دوازده رنگ پیشنهادی ایتن بوده که از همه مشهورتر و دارای اعتبار بیشتری است.

به طور کلی رنگ را میتوان در دو معنای عمده بررسی کرد: که یکی مواد رنگی و کاربرد آن هاست و دیگری ادراک و مفهوم پدیده ی رنگ است. در این مطلب، رنگ در معنای دوم بررسی شده است. رنگ به عنوان پدیده ای، در چگونگی دیدن و درک آن سه عامل دخالت دارند. این عوامل عبارتند از: ۱٫نور  ۲٫ساختار مولکولی اشیا  ۳٫چشم انسان. اساسا رنگ ها از نظر ماهیت به دو دسته ی کلی تقسیم می شوند که عبارتند از:

رنگ های فام دار( دارای رنگدانه): این گونه رنگ ها دارای ماهیت رنگی هستند، بدین معنا که می توان نامی از یک رنگ را به این گروه اطلاق کرد. برخی از این رنگ ها در چرخه رنگ ایتن به وضوح دیده می‌شوند.

رنگ های بی فام(فاقد رنگدانه): این گونه رنگ ها دارای ماهیت رنگی نیستند مانند سیاه، سفید و خاکستری های میان این دو.

رنگ های فام دار

چرخه ی رنگ که توسط یوهانس ایتن تهیه شده است؛ اساس کار شناخت و به کارگیری آن در آثار است ولی این رنگ ها برای هنرمندان در حیطه های مختلف کمی متفاوت است. هنرمندان رشته های تجسمی سه رنگ قرمز، زرد، آبی را رنگ های اصلی قلمداد میکنند. این چرخه ی رنگ شامل سه گروه رنگی زیراست:

• رنگ های اصلی
• رنگ های فرعی
• رنگ های میانی

رنگ های اصلی : شامل سه رنگ زرد، قرمز و آبی ست که کلیه ی رنگ های چرخه ی رنگ، از ترکیب این سه حاصل می گردد.

رنگ های فرعی : از ترکیب دو رنگ اصلی حاصل می گردند.

آبی + زرد = سبز

قرمز +آبی = بنفش

زرد +قرمز = نارنجی

رنگ های میانی : شامل رنگ هایی می شوند که مابین رنگ های اصلی و فرعی قرار می گیرند.

زرد نارنجی ، نارنجی قرمز ، قرمز بنفش ، بنفش آبی ، آبی سبز ، سبز زرد

رنگ های بی فام

رنگ های سیاه، سفید و خاکستری های میانی، که خود شامل ترکیب های متفاوتی هستند.

تنالیته و والر

درجات و پله های مختلف رنگی  را از لحاظ تیرگی و روشنی، “تونالیته” می‌گویند. تونالیته، در واقع، همان پله های خاکستری ست. مشهود ترین نمونه های تونالیته، پرده‌های مختلف تاریک و روشن مابین سیاه تا سفید است. پدیده ی تاریک و روشن در مورد تمامی رنگ ها نیز صدق می کند. زیرا هر رنگ دارای درجه‌هایی از تیرگی با روشنی است که معادل خاکستری آن در حد فاصل مابین سفید تا سیاه وجود دارد. در طبیعت نیز این تونالیته‌ها به وضوح دیده می شود. مانند تونالیته رنگ آبی در غروب یک روز و تنالیته یک رنگ در گلبرگ‌های یک گل زیبا. به  ارزش های رنگی “والر” می گویند. رنگ ها دارای ارزش های متنوعی هستند که درجه ی قدرت رنگی و همچنین درجه حرارت رنگی از آن جمله اند. تغییر ماهیت در ترکیب رنگ، موجب تغییر و ایجاد والرهای مختلف میگردد. با توجه به شناخت تفاوت تونالیته و والر در می یابیم  که با تغییر تونالیته، تغییر والر نیز ایجاد می شود. یک طراح لباس، در طراحی های خود باید نکاتی از کاربرد رنگ را در نظر بگیرد. همچنین چگونگی استفاده از آن برای موقعیت‌های متفاوت هر شخص. حال که آشنایی اجمالی با مفهوم رنگ پیدا کردیم در ادامه به مفاهیم دیگری در مقاله ی تاثیر بصری رنگ در طراحی لباس می پردازیم.